Skot-tur til Indlands

Þriðjudagur, 14. júlí

Lenti á Gatwick í London undir hádegið og í þeirri lengstu biðröð sem ég hef lent í fyrir framan vegabréfsskoðunina. Hún náði einhverja hundruð metra út úr tollafgreiðslusalnum fram eftir löngum göngum, fimm til sexföld á breidd. Mér varð um og ó þegar ég sá hana – þetta yrði seint búið. Þegar til kom gekk hún þó ótrúlega hratt – var kominn í gegn á innan við klukkutíma.

Fór í rútu yfir á Heathrow og dundaði mér þar í nokkra tíma við nokkur lítil þýðingarverkefni, verslaði mér myndavél (það er alltaf verið að skamma mig fyrir hvað ég er lélegur að taka myndir – góð byrjun að eiga myndavél!) og svo tvær bækur; Risk eftir Dan Gardner og Outliers – The Story of Success, eftir Malcolm Gladwell. Sú síðari var algjört „möst“. Ég á fyrir The Tipping Point (fjallar m.a. um líkindi félagslegra byltinga og veikindafaraldra) og Blink (Um innsæið, Blink = hvernig við tökum ákvörðun á augabragði byggt á innsæinu og ómeðvitaðri "rökrænni" úrvinnslu). Það sem ég veit um þá þriðju er að þar fjallar hann um snillinga, hvað það er sem skilur þá að frá öðrum. Niðurstaðan er víst að það sé að mestu leyti vinnan sem lögð er í viðfangsefnið, um 10.000 tímar, sem skapa snilling. Meðfædd gáfa er samkvæmt því ofmetin. Tók svo eftir að á forsíðu Risk var vísað í Malcolm Graldwell (Terrific ... has the clarity of Malcolm Gladwell).

Í flugvél flugfélagsins Kingfisher á leið til Mumbay byrjaði ég svo á Risk. Áhugaverð lesning um áhrif óttans, m.a. talað um hvernig rúmlega 1.500 Bandaríkjamenn létust í umferðarslysum eftir 9/11 umfram það sem hefði verið ef þeir atburðir hefðu ekki vakið ótta við að fljúga. Eftir atburðina fór fólk að aka meira en það er mun hættulegra en að fljúga (þótt hryðjuverkamenn brotlentu farþegaflugvél vikulega væri samt margfalt öruggara að fljúga en aka). Einnig áhugaverð pæling um hvernig við höfum smíðað samfélag sem passar fyrir vitsmunaveru sem er þó að litlu leyti til staðar, vitsmunaveru sem íhugar og rökræðir, allt mjög hægt. En við tökum margfalt fleiri ákvarðanir út frá annarri og eldri „vitsmunaveru“ sem lætur m.a. stjórnast af hlutum eins og hræðslu – sú „vitsmunavera“ er mun eldri en sú fyrri.

 

Miðvikudagur, 15. júlí

Lenti í Mumbay í rigningarsudda í rauðum sokkum – með kveðju frá Kingfisher. Biðin á innanlandsflugvellinum var frekar stutt – lenti í Chennai undir kvöldmat að indverskum tíma daginn eftir að ég lagði í hann. Á flugvellinum tók John á móti mér, þráttaði létt við hann um hvaða hótel ég ætti að fara á. Hann vildi að vel færi um mig, ég vildi spara – fékk mitt fram, fundum lítið og ódýrt hótel í Pallavaram, rétt hjá flugvellinum.  Settum niður fundartíma fyrir daginn eftir og svo fór ég beina leið í háttinn.

 

Fimmtudagur, 16. júlí

Vaknaði svo um tvöleytið um nóttina og gat ekki sofnað aftur. Dundaði mér við að þýða bók Ngugi wa Thiong‘o, Devil on the Cross eða Kölski á krossinum sem er fyrsta verkið sem útgáfudeild Múltikúlti gefur út. Ngugi er merkasti rithöfundur Kenía og einnig vel þekktur í mannfræðinni (Decolonizing the Mind) og kemur til Íslands í septemberlok.

Um morguninn skilaði ég af mér nokkrum þýðingaverkefnum á internetbúllu skammt hjá. Hraðinn á nettengingum hefur margfaldast frá því síðast – besta mál. Svo kom John og við byrjuðum að kíkja á reikningsuppgjör vegna komu sjálfboðaliðanna ungu til Indlands. Allt mjög skipulagt og vel gert, eins og hans er von og vísa. Síðan fórum við á Spencer Plaza, aðal „mollið“ í Chennai og gott ef ekki í Asíu (sagði einhver). Verslaði slatta af dóti fyrir Múltikúlti (reyndar dálítið meira en ég ætlaði) og druslaði því heim á hótel aftan á mótorhjólinu hans Johns áður en við fórum í mat heim til hans, þar sem ég hitti foreldra hans og systur. Skoðaði síðan nýja skrifstofu „Action India“ (félag sem þeir stofnuðu í kringum nokkur verkefni) á efstu hæðinni hjá honum.

Um kvöldið, þegar ég var kominn aftur á hótelið, var frétt í sjónvarpinu um Ísland. „Ísland ákveður að ganga í Evrópusambandið“ var yfirskriftin. Einhvern veginn ekki alveg eins og það er sett fram í umræðunni heima. Fréttin var nokkuð ítarleg með viðtali og myndum.

 

Föstudagur 17. júlí

Köflóttur svefn og endaði með að ég svaf fram að hádegi. Ýmislegt stúss um daginn sem endaði með að John kom og fylgdi mér á eitt flottasta hótelið í Chennai þar sem við hittum Michael. Mágur hans er hótelstjóri þar og býr í næsta húsi við Michael. Við fengum þarna flott buffet með óteljandi réttum, hver öðrum betri á 250 rúpíur á mann (brot af því sem það kostaði). Ég fékk ekki einu sinni að borga minn hlut (fékk yfirleitt frekar lítið að borga í þessari ferð, allir hafa mikla samúð með ástandinu á Íslandi :) Hótelstjórinn kom svo með yfirþjóninn og yfirkokkinn og kynnti fyrir okkur. Það var gaman að fylgjast með kokkinum. Indverjar kinka ekki kolli til að segja já heldur vagga höfðinu til hliðanna. Hann var með langa hvíta kokkahúfu og þegar hann vaggaði höfðinu var það býsna skondið.

 

Laugardagur 18. júlí

Eftir svefnlitla nótt var ég sóttur klukkan sjö um morguninn í Ambassador bifreið (ekki eins flott og það hljómar). Þar voru mættir John og bílstjórinn en við náðum svo í Michael og Deva Kumar skammt hjá og ókum af stað út úr bænum í átt að Thorapadi. Þar stóð til að vígja Grund Humanist Home for Children. Grundarnafnið kemur frá því að upphafið má rekja til framlags frá Grundarsjóði, sem var menningarsjóður sem var lagður niður og hluti hans rann í að byggja þarna barnaheimili að frumkvæði Gunnars Kvaran. Ferðin þangað tók um 3 tíma og þar tók á móti okkur dágóður hópur heimamanna, fulltrúa IHA (International Humanist Alliance), o.fl. Þar klippti ég á borða, fékk litaklessu á ennið og var sveipaður handklæði (bara ég og Michael fengum handklæði, hinir fengu bara einhverjar dúkadruslur) og fékk gefna gjöf, auk þess sem ég hélt smá ræðu. Á staðnum voru líka blaðaljósmyndarar og fréttamenn, auk nokkurra stráka sem munu búa þarna þegar starfsemin kemst í gang.

Síðan var farið í nálæga borg þar sem við fengum afnot af kennslustofu í skóla og héldum fund með nokkrum helstu sprautunum í starfinu í Tamil Nadu og fórum yfir ýmis mál. Allir voru mjög ánægðir með ferð sjálfboðaliðanna – virðist hafa lukkast vel frá þeim séð. Skoðuðum hvað mætti gera betur ef þetta verður endurtekið. Við enduðum á spjalli um þema síðasta mánaðar „Af hverju ættum við að hjálpa öðrum“ og spruttu af því skemmtilegar umræður og endaði á mjög góðum nótum.

Á bakaleiðinni var mikið spjallað – Michael sagði mér frá ýmsu sem gengið hefur á varðandi bygginguna í Thorapadi. Sá sem við byrjuðum með upphaflega og lagði til landið þar reyndist hafa einhvern dulinn ásetning og er þetta búið að vera ein allsherjar sápuópera þar sem hann hefur verið að reyna eitt og annað til að ota sínum tota og þvælast fyrir þegar það hefur ekki tekist. Öll sú saga er lengri en svo að þetta blogg rúmi hana, en virðing mín fyrir Michael óx við að hlusta á þetta (og var hún nokkur fyrir) – hvernig hann lítur á hlutina og leysir málin. Við renndum svo inn í Chennai upp úr kvöldmat.

 

Sunnudagur, 19. júlí

 

Rólegur morgun við þýðingar en rétt fyrir hádegi kom John og var samferða mér heim til Michaels. Þar beið matur – konan hans er ótrúlega góður kokkur. Svo fórum við upp á loft á skrifstofuna hans Michaels og fórum yfir nokkra hluti, skoðuðum myndir og myndbönd frá heimsókn sjálfboðaliðanna. Hann sýndi mér líka nokkrar myndbandsskýrslur um fósturbörn sem verið er að styðja. Frábær hugmynd og eitt verkefni sem næsti sjálfboðaliðahópur (ef við leggjum í þetta aftur) getur gert, bæði í Indlandi og Kenía. Klukkan var orðin fimm þegar við kvöddumst.

Kíkti á netið og hitti svo Deva Kumar og Louis. Deva kumar var með blaðaúrklippur frá menntaverkefni Vina Indlands í samvinnu við ýmis samtök í Tamil Nadu, með myndir af sjálfboðaliðunum við ýmis tækifæri. Textinn á tamílsku þannig að hann var lítt skiljanlegur en myndirnar töluðu fyrir sig. Átti gott spjall við Louis. Hann er skemmtilegur og ljóngáfaður kaþólikki sem vinnur við að dreifa smokkum og eiga samskipti við samkynhneigða (Hluti af fræðslu hans í slömmum vegna HIV, sem er útbreiddara en marga gæti grunað, sérstaklega á meðal sprautufíkla). Við ræddum m.a. dóm hæstaréttar í vikunni á undan þar sem úrskurðað var að kynlíf samkynhneigðra væri ekki ólöglegt á Indlandi. Hann sagði mér frá því að fyrir daga Breta á Indlandi hefðu verið musteri tileinkuð samkynhneigð (Khajraho musterið) en það hefðu verið Bretar með tilskipun 377: 18c, sem hefði gert samkynhneigð ólöglega. Áhugavert. Um kvöldið var svo pakkað niður í ró og næði.

Bylting í miðbænum

Ég skrapp ofan í bæ í kvöld og upplifði stemninguna í mótmælunum, þungur taktur og ungt fólk að dansa í kringum bál sem varpaði bjarma á andlitshlífar lögreglumanna sem röðuðu sér á milli alþingishússins og fólksins. Minnti mig á myrkrið og sláttinn í Heart of Darkness, einni uppáhaldsbókinni minni. Svo varð mér hugsað til friðarins og rósemdarinnar í Kisumu í síðustu viku... 

Gamlárskvöld

Gamlárskvöld

 

Dvel hérna á litlu gistihúsi skammt frá Heathrow í herbergi við hæfi Spartverja; lítið, kalt og með lágmarksbúnaði. Á morgun liggur leiðin til Kenía með viðkomu í Amsterdam. Rölti í kuldanum í kvöld inn á kínverskt buffet, prýðismatur á þokkalegu verði – pundið hefur verið að falla fyrir evrunni og með sama áframhaldi ná þau saman innan skamms tíma.

Í netfréttum koma fyrir nokkrar fréttir í röð, Kryddsíld blásin af vegna mótmæla, búnaður Stöðvar 2 skemmdur og starfsfólk laskað og mótmælendur úðaðir – og þar fyrir neðan: „Ingibjörg vill friðarumræður.“ Um stund velti ég fyrir mér hvort hún sé að tala um Gaza-svæðið eða mótmælendur á Íslandi. Ákveð að hún sé að tala um hið fyrrnefnda en finnst það síðarnefnda ekki síður góð hugmynd – það þarf að eiga sér stað heiðarleg og hreinskiptin umræða á Íslandi og henni þurfa að fylgja aðgerðir ef það á að verða einhver friður.

Þrátt fyrir allt hefur þetta verið gott ár hjá mér þótt mér hefði ekki veitt af svo sem einum mánuði í viðbót. Þegar vinnubrjálæðið minnkaði fyrir jólin gerði ég smá átak og hafði samband við fólk sem ég hef trassað að vera í sambandi við og sem ég fann fyrir spennu þegar ég hugsaði um það – aðallega af því að ég hef ekki sinnt ákveðnum samskiptum og ekki gert eitthvað sem ég hefði átt að vera búinn að gera. Það er alltaf gott að tjá sig beint við fólk og nú þarf ég ekki að burðast með þessa spennu fram yfir á næsta ár – sem er svo sannarlega léttir.

Næsta ár... Einhvern veginn eitt stórt spurningamerki. Allir þessir erfiðleikar sem fela í sér alla þessa möguleika – í öllu falli mjög áhugavert ár framundan. 

Stytta lagið og lengja söngvarann

Ég hef svo sem nánast ekkert fylgst með Eurovision forkeppninni hérna heima en umfjöllunin í Fréttablaðinu í morgun vakti athygli mína. Söngvarinn þótti of stuttur í einni grein og lagið of langt í annarri. Þetta er þá að meðaltali mátulegt, ekki satt?

Kæra dagbók...

Hingað til hef ég ekki notað blogg sem dagbók - en einn og einn dagur er þannig að hann er þess virði að skrifa um - eins og í gær:

Vaknaði hálf níu - ekkert of snemma miðað við að eiga grislinga sem eru tveggja og hálfs árs og að verða 7 ára. Við eigum okkur ritúal um helgar; annan daginn fer ég á fætur, hinn Sólveig. Það okkar sem fer á fætur, vekur síðan hitt um 10, með blöðum og kaffi í rúmið. Klukkutíma lestur og dorm, og ef krakkarnir eru rólegir fyrir framan sjónvarpið má teygja sig yfir rúmið og klípa í eitthvað af góðu holdi (mesta furða hvað það er mikið líf í manni miðað við að nálgast fimmtugsaldurinn) Á laugardaginn kom það í minn hluta að vakna. Klukkan 11 var síðan sett á góð tónlist - ég valdi Led Zeppelin II - og svo er tekinn klukkutími í tiltekt á fullu. Tekið úr og sett í uppþvottvél, eftir þörfum, moppað eða ryksugað, eftir þörfum, þurrkað af og tekið til. Einu sinni í viku, klukkan 12 að hádegi á laugardegi, lýkur ritúalinum - einu sinni í viku er íbúðin algjörlega hrein og fín.

Síðan tók við ýmislegt smávægilegt, klukkan hálf þrjú tók ég viðtal uppi í Grafarvogi við stofnendur Systkinasmiðjunnar - smiðja fyrir systkini fatlaðra barna og á hún 10 ára afmæli á þessu ári.

Upp úr hálfsjö fórum við að hafa okkur til fyrir óvissuferð (þ.e.a.s. fyrir mig, skipulögð af Sólveigu). Ég fór í nýja frakkann sem Sólveig gaf mér í jólagjöf og Inga Sóley litla, sem er rétt tveggja og hálfs árs, sagði upp úr þurru: Pabbi er algjör gæjari! og kom og kyssti mig. Síðan var lagt af stað - byrjuðum á austurlenskum veitingastað niðri í bæ þar sem vinafólk okkar slóst í hópinn. Svo var ekið af stað út í óvissuna sem reyndist vera Laugardalshöllin þar sem Þursaflokkurinn hélt upp á það að 30 ár eru liðin síðan hann kom fyrst fram. Tónlist þeirra stendur enn fyrir sínu - margt flott sem þeir fluttu með Caput-hópnum, en best fannst mér þó í lokin þegar þeir tóku syrpu með upphaflegu hljóðfæraskipaninni og enduðu á pönklaginu um hann Jón sem var kátur karl og hraustur. Setti góðan punkt á tónleikana.

Síðan enduðum með að koma við á Ölstofunni - hef ekki komið þangað býsna lengi - og hitti slatta af góðu fólki þar. Komum heim um hálf tvö, sem er einhvers konar met, allavega í seinni tíð. 

Um áhrif fyrirmynda

Mér, eins og mörgum öðrum, fannst mjög jákvætt þegar Paul Nikolov settist á Alþingi á dögunum - það var bara tímaspursmál að aðfluttir Íslendingar tækju þar sæti og eignuðust sinn fulltrúa. Hins vegar gerði ég mér fyrst grein fyrir því í gær hvað þetta skipti miklu máli fyrir þúsundir manna hér á landi. Ég var í kvöldmat hjá vinafólki okkar, hjá aðfluttum vini mínum sem giftur er íslenskri konu og fékk ríkisborgararétt fyrir nokkrum árum. Hann er með vel menntaður, með 10 ára háskólanám að baki - lauk námi frekar nýlega og er búinn að vera að leita sér að vinnu. Honum hefur ekki gengið of vel að finna starf á sínu sviði og var það aðeins farið að leggjast á sálina, en sagði mér að þegar Paul fór inn á þing hefði hann fyllst bjartsýni og sjálftrausti - ef Paul getur þetta, þá getur hann farið uppréttur inn á vinnustaði og sótt um starf við sitt hæfi. Þetta skipti hann greinilega miklu máli. Nýverið setti hann inn umsókn um styrk fyrir ákveðið verkefni og hefur fengið frekar jákvæð viðbrögð við því. Ég hef alltaf talið mig vita að fyrirmyndir skipta máli - þetta er svo sannarlega staðfesting á því.

Rómanskar hvelfingar

Stundum finnst manni maður hafa ekkert merkilegt að segja - og það  er allt í lagi býst ég við. Og þá er allt í lagi að vekja athygli á einhverju vel sögðu - þótt einhver annar hafi sagt það. Eitt uppáhalds ljóðið mitt er eftir Tomas Tranströmer og heitir Rómanskar hvelfingar:

 Í risavaxinni rómanskri kirkju var örtröð ferðamanna

    í rökkrinu.

Hvelfing gapti inn af hvelfingu og engin yfirsýn.

Fáeinar ljóstýrur flöktu.

Engill án andlits faðmaði mig að sér

og hvíslaði gegnum allan líkamann:

"Skammastu þín ekki fyrir að vera manneskja, vertu stoltur!

Inni í þér opnast hvelfing inn af hvelfingu án enda.

Þú ert aldrei fullgerður, og þannig á það að vera."

Ég var blindur af tárum

og hrökklaðist út á sólbakaða piazza

ásamt Mr. og Mrs. Jones, Herra Tanaka og signora Sabatini

og inni í þeim öllum opnaðist hvelfing inn af hvelfingu

     án enda.

Af Nígeríu-svindlurum og þjófsnautum

Öðru hvoru fæ ég, eins og margir aðrir, póst með einhverjum tilboðum um auðævi gegn lítilsháttar viðviki - oft og iðulega frá Nígeríu, en einnig frá öðrum löndum. Oft er um einhvern arf að ræða, nú, eða einhver stjórnmálamaður þarf að koma einhverjum sjóðum undan og nú nýverið var verið að vekja athygli á enn útsmognari leiðum til að plata fólk. Öðru hvoru heyrir maður af því að einhverjir hafi látið ginnast og sent út fé til að liðka fyrir auðævunum og eflaust eru þeir enn fleiri sem maður heyrir ekkert frá. Mér datt það í hug si svona, eitt skipti fyrir nokkrum árum þegar fyrrverandi verkalýðsformaður úr sjávarplássi úti af landi bar sig aumlega eftir að hafa verið plataður og fannst hann eiga einhverja vorkunn skilið. Mér fannst dálítið einkennilegt að hann væri að barma sér yfir að hafa ekki fengið að vera þjófsnautur í að stela frá fátæku fólki í Afríku, hvort sem það var nú ríkisstjórn, fyrirtæki eða fátækir erfingjar einhvers í fátæku Afríkulandi sem um var að ræða. Ég hugsaði bara; gott á hann.

Úr sveitum Indlands

Undanfarnir dagar á Indlandi hafa mest farið í fundi og námskeið en á þeim allra síðustu hefur gefist tími fyrir smá leiðangur suður á bóginn til að heimsækja eitthvað af nýjum samstarfsaðilum okkar hérna í Tamil Nadu. Ferðin stóð í tvo daga, þann fyrri hittum við fólk frá Rural Development Association sem starfa aðallega í kringum borgina Salem í vesturhluta Tamil Nadu þar sem þau annast hóp munaðarleysingja af svæðinu. Í borginni sjá þau um börn vændiskvenna – gefa þeim að borða og halda í skóla. Um nóttina gisti ég svo á hótelkytru í borginni, var orðinn svo þreyttur eftir keyrsluna að ég hefði sætt mig við nánast hvað sem er.

Um morguninn sótti mig maður að nafni Gnanamani. Hann er forstöðumaður samtaka sem heita Seeds. Gnanamani er af svokölluðu “tribal cast” eða ættflokkastétt, sem er ein af lægstu stéttunum á Indlandi. Hann er í kringum sextugt, kvikur í hreyfingum og brosir eins og brjálæðingur og ákafinn bætir upp það sem skortir á enskuna. Gnanamani hefur verið virkur í baráttu fyrir réttindum “tribal cast” fólks í fleiri áratugi. Fyrst þegar við hittumst fékk ég að þreifa á dæld í höfuðkúpu hans, menjar úr of á tíðum ofbeldisfullri baráttu. „Tribal cast“ fólkið lifði til skamms tíma í náttúrunni, týndi rætur og lifði á landsins gæðum. Á seinni árum hefur þrengt að þessum lifnaðarháttum auk þess sem kröfur nútímasamfélags eru að öll börn gangi í skóla. Fólkið starfar helst við ýmsa daglaunavinnu, í verstu störfum sem bjóðast.

Við ókum frá Salem í átt að Chennai þar til við komum að Kalrayan hæðum. Til þess að komast upp á hæðirnar þurftum við að aka eftir skógi vöxnum hlíðum, fram hjá fallegum fossum og eftir því sem ofar dró varð landslagið sífellt stórbrotnara.

Þegar upp var komið renndum við inn í lítið þorp með u.þ.b. 1.500 manns úr tribal cast. Þar er skóli sem Seeds styður, en börnin sem sækja hann þurfa flest að koma mjög langt að, allt að 7 kílómetrum. Það, ásamt þeirri staðreynd að þau fá litla hvatningu heimavið, gerir að verkum að fátítt er að börnin endist nema til 9-10 ára aldurs í skólanum. Börnin sitja á gólfinu og allur kostur er frekar fátæklegur. Skammt frá skólanum er illa hirt bygging. Frjáls félagasamtök byggðu hana og átti hún að vera heilsugæsla, en þar sem ekki hefur fengist fé til reksturs hennar stendur hún auð – málningin að mestu flögnuð og rúðurnar brotnar.

Gnanamani og hans fólk gera það sem þau geta en hafa takmarkað fé. Markmið þeirra er að reyna að halda börnunum lengur í skóla en auk þess að geta boðið upp á kennslu og námskeið í ýmis konar handverki – eitthvað til þess að auka afkomumöguleika fólksins. Þetta er aðkallandi verkefni og nú er að sjá til hvort það finnast ekki einhverjir á Íslandi sem vilja vinna með þeim að þessu.

Spike Milligan - ljóð

Í tíma í dag var verið að fjalla um breska grínistann, Spike Milligan. Húmorinn er súrrealískur og absúrd, gaman af honum í hófi. Hins vegar rakst ég á eitt "alvöru" ljóð eftir hann - kannski eitthvað absúrd í því... Og þó: 

 

Someone left the mirror running
I pulled the plug out
it emptied my face
and drowned my reflection.
I tried mouth to mouth resusticatation
the glass broke
my reflection died
Now there's only one of me.