Um hlutverk forsetans

Ég man eftir því, fyrir rúmlega tveimur áratugum þegar ég las stjórnarskrána í fyrsta sinn, að lýsingin á hlutverki forseta kom mér spánskt fyrir sjónir. Það var eins og að hafa talið sig vera að horfa á leikritið Skugga Svein og uppgötva svo skyndilega að handritið var Íslandsklukkan eða eitthvað annað leikrit. Lýsingin var af töluvert pólitískara hlutverki en ég hafði vanist að sjá í verki; forseti getur lagt fram frumvörp, skipað ráðherra og embættismenn, svo eitthvað sé nefnt. En svo er klikkt út með því að forseti láti ráðherra framkvæma vald sitt, sem er ákveðin þversögn í sjálfu sér.

Nú hef ég ekki miklar skoðanir á því hvert hlutverki forsetans í stjórnsýslunni á að vera - mér hefur hingað til þótt það helst hafa mótast af löngun fólks til að hafa konung til að klippa á borða og halda hátíðarræður. Kosningar til forseta hafa mér þótt frekar vandræðalegar – til hvers var forseti að sækja lýðræðislegt umboð til fólksins ef hann var í raun valdalaus „gaukur í klukku“ eins og Bubbi orðaði það – umboð til hvers? Núverandi forseti braut blað í sögunni með því að nota og virkja málskotsréttinn fræga. Ég man eftir umræðunni í tengslum við framboð Sigrúnar Þorsteinssonar til forseta, árið 1988, sem hafði sem sitt helsta baráttumál að virkja málskotsréttinn – flestir lögspekingar töldu hann þá óvirkan eða jafnvel ónýtan. Ég vil að fólkið í landinu geti sjálft knúið fram þjóðaratkvæðagreiðslu um mál, ef nógu margir fara fram á slíkt. Þar með verður aukaatriði hvort forseti hafi slíkan málskotsrétt.

Ég held þó að andstaða almennings við að leggja niður forsetaembættið yrði of mikil og því þarf að finna skilgreiningu og skipan á því sem er sjálfri sér samkvæm - forseti Íslands getur verið sameiningartákn og rödd samvisku þjóðarinnar - en valdamikill verður hann ekki.

Af hverju býð ég mig fram til stjórnlagaþings?

Sú kreppa sem íslenska þjóðin gengur í gegnum er um leið tækifæri til að endurmeta íslenskt samfélag og skapa nýjan sáttmála. Kallið eftir nýrri stjórnarskrá sækir kraft sinn í kröfu um aukið lýðræði, kröfu sem er knúin áfram af anda búsáhaldabyltingarinnar og kemur nú fram í samfélagi þar sem fólk upplifir að stjórnmálamenn og stjórnmálakerfið hafi brugðist.

Ég vil leggja mitt af mörkum til sköpunar nýrrar stjórnarskrár þar sem áherslan verður á beint lýðræði, aðskilnað löggjafar- og framkvæmdavalds, raunverulegt trúfrelsi, að auðlindir verði í almannaeigu og að réttindi fólks gagnvart lögreglu og dómsvaldi verði tryggð.

Indland - júlí 2010, seinni hluti

Klukkan 10 morguninn eftir voru 17 manns mættir á námskeið sem fór fram á hótelinu. Flestir frá Ramanathapuram-svæðinu en nokkur norðar; frá Salem og Chennai og nágrenni. Michael hélt með mér námskeiðið, en það er kallað „phase 2“ og er framhaldsnámskeið á eftir „phase 1“ sem hefur verið aðal sjálfboðaliðanámskeiðið hjá okkur í gegnum tíðina. Námskeiðið hófst klukkan 10 og var klukkan langt gengin í sex þegar við hættum. Þetta námskeið er í senn háheimspekilegt og með mikið af leikjum og skemmtir fólk sér undatekningarlaust vel. Á þessum fyrri degi rifjuðum við upp helstu atriði phase 1, fórum í hugmyndafræði IHA (International Humanist Alliance) og fólk fékk þau verkefni í hópvinnu að leysa ýmis félagsleg ágreiningsefni með notkun þessarar hugmyndafræði og síðan var hið sama gert með persónuleg vandamál. Næsta þema var „Tilgangur lífsins á tuttugustu öld“, þema sem undantekningarlaust vekur skemmtilegar umræður. Eftir að dagskrá dagsins lauk var okkur boðið í heimsókn til eins þátttakanda í um korters fjarlægð frá hótelinu. Þar fengum við te og meðlæti og var ég látin fletta í gegnum risastórt myndaalbúm frá giftingu dótturinnar síðastliðið vor. Þar voru endalausar myndir af brúðhjónunum þar sem þeim var stillt upp við hliðina á gestum og sjá mátti hvernig þau voru sífellt lúnari eftir því sem leið á albúmið – ég held að jafnist á við maraþon að gifta sig á Indlandi.

Morguninn eftir vaknaði ég rétt fyrir 7, en ég hafði mælt mér mót við mann að nafni Shamugan og fór ég með honum í heimsókn til miðstöðvar hans í um hálftíma fjarlægð. Shamugan er læknir og doktor í jógafræðum og hafði verið mjög virkur í umræðum á námskeiðinu. Á miðstöðinni hans er dreift lyfjum ókeypis til fátækra – þar á meðal mikið af náttúrulyfjum. Auk þess stendur hann fyrir ýmsum öðrum verkefnum. Hann talar ágæta ensku svo við gátum spjallað um mjög margt. Það kom í ljós að hann var alveg á sömu bylgjulengd og ég í sambandi við sjálfboðaliðaverkefnið – að líta ætti á þá sem „workers“ en ekki „special guests“. Ræddum það fram og aftur og þóttist ég búinn að finna þarna góðan samherja. Klukkan tíu vorum við komnir aftur á hótelið, þar sem haldið var áfram með námskeiðið og fjallað um „networking“ (vantar almennilega þýðingu, bygging tengslaneta nær því ekki). Í þessum hluta var mikið af leikjum og mikið hlegið. Námskeiðinu lauk svo um hálf þrjú og þá tókum við hlé áður en ég fór yfir stutta námskeiðið sem ég hafði verið að prófa í Keníu. Ég var aðeins búinn að laga það en kom skemmtilega á óvart hvað þau voru gríðarlega ánægð með efnið. Um kvöldið heimsóttum við Michael Chinnamarathu sem rekur félag sem heitir Awards Trust og þar var okkur boðið í kvöldmat. Spjölluðum fram eftir kvöldi áður en við héldum aftur á hótelið.

Morguninn eftir fengum við Michael okkur morgunmat saman, spjölluðum, plönuðum og plottuðum áður en hann rölti með mig út á rútustöð. Eftir tvo tíma var ég kominn á rútustöðina í Madurai, þaðan á flugstöðina þar sem ég flaug aftur til Chennai. Hitti John aðeins um kvöldið áður en ég lagði mig. Síðan: Chennai, Mumbai, London, Keflavík. Í vélinni frá London hitti ég gamla og kæra vinkonu, hana Stínu Sævars, og kjöftuðum við um pólitík og liðna tíma. Fékk svo far með henni og Völlu heim.

Indland - júlí 2010, fyrri hluti

Biðin í Bombay var stutt, aðeins um 3 tímar í þetta skipti. Ég fór beint á innanlandsflugvöllinn og með SpiceJet til Chennai. Þegar ég lenti tók John á móti mér og fylgdi mér á hótel skammt frá flugvellinum. Hann skildi við mig þar en kom svo aftur upp úr hádeginu, þegar ég var búinn að leggja mig, og fórum við saman á Spencer Plaza – aðal verslunarmiðstöðina í Chennai. Keypti inn sitt lítið af hverju fyrir Múltikúlti en náði ekki að ljúka öllu sem ég ætlaði að klára.

Fyrsta verkið morguninn eftir var því að klára það sem var óklárað að versla, eftir pítsumorgunmat í Spencers. Svo var brunað út á flugvöll og flogið með Kingfisher suður á bóginn til Madurai. Enginn auto-richshaw á flugvellinum í Madurai svo ég þjarkaði dálítið við leigubílstjóra áður en ég gekk af stað í átt að borginni en hann keyrði hægt á eftir mér og prúttaði áfram þangað til hann var búinn að lækka sig úr 300 rúpíum niður í 200. Leiðin lá á hótel Supreme og hálftíma eftir að ég var kominn þangað kom maður að nafni Denees að hitta mig, en hann rekur lítil samtök sem vinna með dalítum og „tribal“ fólki fyrir utan bæinn. Hann hafði haft samband við mig nokkrum mánuðum fyrr og óskað eftir að hitta mig – kom í ljós að hann hafði fengið netfangið hjá gömlum kunningja og kaþólskum presti í Madurai að nafni Jospeh Raj. Ræddum saman í góða stund áður en við ókum út úr bænum í nærri klukkutíma þar til við komum í lítið þorp þar sem Denees var með verkefni. Þar annaðist ungur bæklaður maður „tuition center“ þar sem börn fá aðstoð við námið eftir að venjulegum skóladegi lýkur. Þessi „tuition center“ er í raun bara veröndin við heimili hans og þar voru á þriðja tug barna að læra þegar við komum þar að. Einnig var konan hans starfandi í sjálfshjálparhópi kvenna á staðunum. Eftir smá fundarhöld fundum við flöt á því að ungir sjálfboðaliðar á vegum Múltikúlti gætu komið þangað í janúar og hjálpað til við kennsluna, auk þess sem þeir gætu komið með fræ og unnið við gróðursetningu í þorpinu og þorpunum í kring. Síðan heimsóttum við þorpsforingjann, sem bauðst til að hýsa sjálfboðaliða hjá sér, en húsið hans er eina húsið í þorpinu sem er með klósett. Denees var allur á iði á meðan allt þetta gekk á, hann hafði miklar innri mótstöður gegn því að setja „útlendinga“ í þessar aðstæður. Helst vildi hann hafa þau á fínu hóteli á nóttinni og svo gætu þau gert eitthvað á daginn. Þetta er kjarninn í einu af helstu vandamálunum sem við höfum átt við að glíma með þetta verkefni; við erum að reyna að bjóða upp á venjulegt líf fólks á þessum stöðum en fólkinu finnst það ekki boðlegt, vilja bera sjálfboðaliðana á höndum sér, vera með hátíðamat upp á hvern dag og helst fara með þá um allt eins og sýningargripi. Sem betur fer hefur eitthvað áunnist í þessu frá því að við byrjuðum.

Morguninn eftir kom Denees á hótelið og við ræddum frekar saman en undir hádegið tók ég auto á rútustöðina og fann rútu á leið til Paramakudi á Ramanathapuram-svæðinu. Eins og hálftíma ferð kostaði 23 rúpíur, eða um 70 krónur. Fór ágætlega um mig fyrir utan að, vegna þess að Suður Indverjar eru flestir styttri en ég, var fótarýmið heldur þröngt. Í Paramakudi reyndust allar merkingar á tamílsku, þannig að ég skildi ekki neitt neins staðar en leiðbeiningarnar sem ég hafði voru nógu skýrar til þess að með smá aðstoð rataði ég tiltölulega auðveldlega á hótelið. Það var sólskin og vel heitt í Paramakudi og var ég orðinn vel sveittur þegar ég steig inn í loftkælt herbergið í Rasul Lodge.

Kenía - júlí 2010, seinni hluti

Klukkan níu morguninn eftir kom Linet og átta aðrir – helsta liðið í Nakuru. Við byrjuðum með fundi um ýmis mál tengd verkefnunum og svo hélt ég sama námskeiðið fyrir þau. Lukkaðist vel – fínar umræður og varla hægt að ljúka námskeiðinu, fólk þurfti svo mikið að tjá sig.

Ég var mættur rétt fyrir átta á matatu-stöðina í Nakuru og tíu mínútum síðar var ég kominn af stað í „Ten seater“, sem er matatú með færri sætum en venjulegir matatúar (10 í stað 14) og því fer mun betur um mann. Ferðin til Nairóbí tók um tvo tíma og þegar ég kom í borgina skráði ég mig inn á hótel Brighton, skammt frá rútumiðstöðinni nálægt miðbænum. Verðið og staðsetning hvort tveggja mjög hentugt. Hringdi svo í Lucy í Little Bees, sem kom um tveimur tímum síðar. Við fundum matatú og fórum með honum á hjartaskurðlækningadeild Mater-sjúkrahússins. Erindið var að skoða mál Amosar litla, fjögurra ára drengs í Little Bee´s sem glímir við alvarlegan hjartagalla (vantar m.a. hjartahólf). Læknirinn sem hitti okkur kannaðist vel við mál Amosar. Hún sagði að það væri einstaklega erfitt og flókið mál og aðgerð ekki á færi lækna í Keníu. Hins vegar fengu þeir reglulega heimsóknir erlendra sérfræðinga sem önnuðust erfiðari skurðaðgerðir. Hún sýndi okkur umsögn læknis, sem hún sagði einn þekktasta hjartaskurðlækni Bandaríkjanna, um Amos. Hann taldi aðgerðina mjög erfiða og tímafreka og innan við 50% líkur á að hún tækist. Hann taldi sig því ekki geta réttlætt að gera hana þar sem hann gæti aðeins gert takmarkaðan fjölda aðgerða og önnur börn ættu betri líkur á árangri. Miðað við slíka umsögn þessa læknis, sagði hún, myndu aðrir læknar ekki leggja í aðgerð. Undirskriftin við umsögnina var dr. H Hennein og „gúgglaði“ ég hann eftir að ég kom aftur á hótelið. Ég staðfesti að þetta er einn þekktasti skurðlæknir í Bandaríkjunum – en líka að hann framdi sjálfsmorð í kringum síðustu mánaðamót eftir að hafa reynt að drepa konu sína. Eina sem virðist vera hægt er að gera fyrir Amos litla að sinni er að reyna að láta honum líða sem best og passa upp á heilsuna að öðru leyti og vona að eitthvað breytist í náinni framtíð. Á leiðinni heim á hótel labbaði maður upp að mér til að betla. Sagðist vera frá Simbabve og eiga hvergi höfði að halla. Ég hrökk í lás, maðurinn nokkuð skuggalegur, og arkaði frá honum inn í verslunarkjarna. Þar stoppaði ég og hugsaði málið. Undanfarna daga hafði ég verið í prógrammi í samskiptum. Prógrammið má e.t.v. taka saman í eftirfarandi setningu: „Hvernig myndi sú manneskja sem mig langar til að vera bregðast við tilteknum aðstæðum?“ Ákvað að manneskjan sem mig langar að vera myndi gefa manninum smáræði fyrir mat – en þegar ég kom aftur út var hann horfinn.

Um kvöldið, síðasta kvöldið í Keníu að þessu sinni, fór ég á Simmers og fékk mér að borða. Horfði á söng- og dansatriði og lenti á spjalli við hollenska fjölskyldu sem var á leið til Kisumu. Um leið og ég kynnti mig og sagðist vera frá Íslandi sagðist ég vona að þau hefðu ekki átt Icesave reikninga. Konan á rætur að rekja til Kisumu og eru þau með félag í Hollandi sem styður börn í skóla á svæðinu – að mér skildist, ekki fjarri Korando. Ég gaf þeim því upp símanúmerið hjá Anne Lauren og við skiptumst á netföngum.

Síðasti morguninn í Nairóbí var rólegur, fékk mér morgunmat og lagði á mig langt rölt til að fá mér mjög gott kaffi en líka rándýrt (um 200 kr. ísl). Dundaði mér við að skrifa þetta blogg yfir kaffinu og rölti svo og tók strætó (City Hopper nr. 34) út á flugvöll. Hingað til hef ég alltaf tekið leigubíl en langaði að prófa strætóinn. Ég var kannski korteri lengur á leiðinni en ég reiknaði út að hann kostaði 1/35 af verði leigubílsins. Samansaumaður kreppu-Íslendingur á ferð.

Fékk nokkuð stórt þýðingarverkefni á flugvellinum í Nairóbí og með því að hafa skinið á skjánum í lágmarki tókst mér að vinna helminginn af ferðinni til Bombay. Býsna forvitnileg þýðing – umfjöllun um tvö Disney verkefni: Ein lítil um Músíkönu, sem átti að vera framhald á Fantasíu og eitt stórt um Destínó,samvinnuverkefni Salvador Dalis og Walt Disneys sem þeir luku aldrei við sjálfir en var lokið nýlega. Einhvern veginn dettur manni ekki súrrealismi þegar maður heyrir minnst á Walt Disney. En ef grannt er skoðað í eldri teiknimyndum þá er ýmislegt mjög súrt þar – ég man eftir fíladraumnum í Dúmbósem ég sá einhvern tímann með krökkunum mínum; bleikir fílar og nótnaborð sem leystust upp og annað álíka. Destínó er fimm mínútna teiknimynd sem hefur hlotið fullt af verðlaunum og er full af táknum og súrrealisma í anda Dalis.

Kenía - júlí 2010, fyrri hluti

Flugvellir í Indlandi eru einstakir að því leyti að þar er hvergi hægt að komast á netið. Mér skilst að ástæðan tengist baráttunni gegn hryðjuverkum – en þar fyrir utan eru Indverjar náttúrulega skriffinnar par excellence og stjórnvöld vilja stjórna flestu en netið lætur illa að stjórn. Netfíkillinn ég þjáðist því af óstöðvandi andlegum kláða í 11 tíma bið á flugvellinum í Bombay. Mér tókst að slá á hann með því að detta inn í unglingavampírubókmenntir, réttlætt með því að ég vissi að höfundurinn skrifaði eina snjöllustu vísindaskáldsögu sem ég hef lestið, The Host, auk þess sem næsta verkefni bókaklúbbsins Æskunnar eru vampírubókmenntir (Las upprunalegu Drakúla, eftir Bram Stoker, fyrr í sumar – hún hefur elst býsna vel). Fékk kjánahroll við að lesa um nokkur hundruð ára gamlar vampírur í gelgjulegum tilfinninga-sambandsflækjum. Ég hef tekið eftir að í nýrri vampírubókmenntum verða vampírurnar sífellt mennskari – eina undantekningin síðari ár er Salem´s Lot eftir Stephen King, þar sem vampíran er ill í gegn eins og í upprunalegu sögu Stokers. Anne Pryce, í Interview with a Vampire, gengur kannski ekki eins langt og gert er í unglingadramanu en þar er vampíran frekar úrkynjuð en ill – en umfram allt mennsk. Sama gildir um kvikmyndir og sjónvarpsþætti. Meira að segja mynd Coppola, Bram Stoker‘s Dracula, þótt hún sé annars nokkuð trú sögunni og myndin snilld að öllu leyti, þá er hún römmuð inn í ástarsögu sem verður kveikjan að tilurð Drakúla, illsku hans og „dauða“.

Þegar 11 tímarnir voru liðnir bættist við einn enn tími vegna seinkunar sem þýddi að ég missti af fluginu frá Nairóbí til Kisumu – lenti um korteri of seint. Þurfti að bíða frá tíu um morguninn til fimm um daginn á Panters hótelinu, skammt frá flugvellinum, í boði Kenya Airways. Herbergið sem ég fékk í nokkra tíma til að leggja mig var líklega flottasta hótelherbergi sem ég hef komið í.

Flugið til Kisumu tók hálftíma – eins og venjulega. Á flugvellinum tók Anne á móti mér – eins og venjulega og fór með mig á Palmers – eins og venjulega. Klukkutíma síðar komu Georg, Davies og Harrison og við héldum fund um verkefnin og prógrammið og svo fór ég upp á hótelherbergi og þegar ég vaknaði um morguninn mundi ég ekki eftir að hafa hallað höfðinu að koddanum.

Morguninn eftir kom Janess á hótelið. Við byrjuðum að fara niður á Mega Plaza til að prenta út gögn fyrir námskeiðið sem ég ætlaði að halda – námskeið fyrir fólk sem er að vinna með börn, í skólum og miðstöðvum og fjallar um sýn okkar á fólk – og þar með börn – ofbeldi og nýhúmaníska menntun. Leiðinni var heitið til Lakeview leikskólans í Maeri og spjöllum við Janess um eitt og annað, m.a. um gamla tíma, en ég kynntist Janess í minni fyrstu ferð til Kenía árið 2002. Hann fór að tala að ýmislegt hefði breyst frá þeim tíma – sérstaklega þessi „NGO-hugsunarháttur“, þ.e. hugsunarhátturinn að halda að lausnin á öllum hlutum sé að fá fé í gegnum hjálparstofnanir en gera sem minnst sjálfur, en það er hluti af hugmyndafræðinni að okkar aðstoð frá Íslandi er aldrei nema viðbót við það starf sem fyrir er – starfið má aldrei standa eða falla með henni. Ég hef þóst vita að þetta væri að virka að einhverju leyti en það var gott að fá það staðfest. Þá ræddum við væntanlegar kosningar um nýja stjórnarskrá fyrir Keníu. Janess er virkur í Já-hreyfingunni sem vill samþykkja stjórnarskránna. Hjá Nei-sinnum fara kirkjunnar menn í fararbroddi og mótmæla helst að leyfðar skuli fóstureyðingar ef líf móður er í hættu auk þess sem ákvæði um jarðir, sem ríkið ætlar að endurheimta, valda deilum. Þá styðja langflestar konur nýja stjórnarskrá – í henni fá þær ýmis réttindi til jafns við karlmenn, eins og rétt til að erfa land, en fram til þessa hefur það eingöngu fallið sonum í skaut. Ef enginn sonur er til staðar verður nánasti karlkyns ættingi fyrir valinu. Kosningarnar fara fram 4. ágúst – vel við hæfi; á afmælisdegi Ingu Sóleyjar dóttur minnar fá konur í Keníu mikla réttarbót.

Vegirnir eru mjög misjafnir á leiðinni til Maeri, eins og víðast í Keníu og sjá mátti farartæki af öllum stærðum og gerðum. Gamall maður á reiðhjóli sem lék jafnvægislist með hvíta og gljáandi líkkistu á bögglaberanum vakti athygli mína, undrun og aðdáun. Á námskeiðið mættu 6 konur sem annast um 120 börn í Lakeview leikskólanum. Sú eina sem ég þekkti fyrir var Sophy, sem var á sjálfboðaliðanámskeiðinu sem ég var með í mars síðastliðnum. Þessi fyrsta keyrsla á námskeiðinu tókst nokkuð vel þótt ég sæi fram á að ég þyrfti að gera einhverjar breytingar á því. Á köflum urðu skemmtilegar umræður, t.d. í einum kafla, þar sem fjallað er um að varðveita frumkvæði og sköpun hjá börnum og í því samhengi komið inn á viðhorf til óhlýðni, og eitt umræðuefnið er: „Hvernig væri mannkynssagan öðruvísi ef Gandhi, Einstein, Kristur og fleiri sögupersónur hefðu fylgt reglum og viðmiðum síns tíma?“ Eitt svar vakti athygli mína: „Heimurinn væri þá fullur af heiðingjum!“

Þegar námskeiðinu var lokið var langt liðið á daginn, klukkan orðin sex og eftir smá bið við veginn vorum við orðnir svartsýnir á að við næðum bíl aftur til Kisumu þetta kvöldið. Eftir einhver símtöl var hóað í mótorhjól sem keyrði með okkur rétt út fyrir bæinn, síðan út á einhvern troðning í átt að vatninu. Mér var um og ó en slakaði á þegar við keyrðum inn í rjóður þar sem stóð matatú sem verið var að hlaða með fiskikössum og með nóg af lausum sætum. Fimm mínútum síðar var lagt af stað og Janess sagði mér að bíllinn flytti smáfisk sem bannað væri að veiða á þessum tíma árs. Smyglleiðangurinn gekk snurðulaust fyrir sig og matatúinn skilaði okkur og fiskinum í heilu lagi til Kisumu.

Ég náði á Mega Plaza áður en netkaffið lokaði og náði líka að hala niður myndaskrá fyrir verkefni sem mér hafði borist um daginn – prófarkarlestur á bíómynd. Þegar því var lokið rölti ég niður á Mon Ami, veitingastað fyrir neðan og settist þar inn þrátt fyrir að hátt í 50 bandarísk ungmenni görguðu þar í karókí, nánast öll á sama tíma – þetta var eini staðurinn sem var opinn. Þegar ég hafði setið þar í korter sá ég hvar gamall vinur frá London, Tony Robinson, kemur gangandi – lítill heimur. Tony er að styðja við skóla nálægt Kisumu (www.footstepsuk.org). Við sátum og spjölluðum fram eftir kvöldinu en hann var á leið til Nairóbí morguninn eftir til að taka á móti 25 Bretum sem ætluðu á næstu dögum að leggja hönd á plóginn í skólunum sem Steps er að styðja.

Næsti morgunn leið við prófarkarlestur en um hádegið kom Patrick frá Korando og sótti mig. Ferðin til Korando tók um hálftíma en þar voru mætt á annað námskeiðið fjórar konur frá Korando og þrír kennarar frá grunnskóla skammt frá. Börnin sem ljúka leikskólanum í Korando sækja þennan skóla. Þetta námskeið gekk líka ágætlega en efnið hentaði þó greinilega betur kennurunum en umsjónarkonunum í Korando. Mikill munur er á leikskólanum eftir að Gunnar Hallsson splæsti í þak yfir hann – nú fyrst er hann farinn að nýtast almennilega. Eftir námskeiðið fékk ég sýnishorn af gerð aloa vera sápu sem þær framleiða í Korando og að því loknu gengum við út að þjóðveginum við síðustu geisla sólarinnar – sólarlag við Viktoríuvatnið er einstakt.

 

Við vorum rétt komin út á veginn þegar matatú renndi að. Eftir kvöldmat átti að vera fundur aftur með Anne Lauren og nokkrum fleiri og eftir að ég var búinn að bíða góða stund hringdi hún – það höfðu orðið einhver forföll og útlit fyrir að aðeins hún myndi mæta, svo við ákváðum að hittast bara áður en ég færi morguninn eftir. Ég sofnaði yfir sjónvarpinu og vaknaði ekki aftur fyrr en nokkrum tímum síðar um hánótt.

Morguninn eftir kom Davies með nokkur af nýju börnunum sem verið er að styðja frá Íslandi svo ég tók smá vídeóbrot með þeim – frekar feimin greyin. Síðan kom Ruth, dóttir Wilkister heitinnar, með unga stúlku að nafni Idevere sem er studd af íslenskri konu og færði ég henni bréf sem ég var með til hennar. Fékk bréf til baka og gjafir. Um hádegið kom Anne og héldum við smá fund, hnýttum lausa enda og svo hoppaði ég upp á boda-boda (reiðhjól með hnakki á bögglaberanum) og hélt á rútustöðina. Rútunni seinkaði um klukkutíma svo ég var ekki kominn til Nakuru fyrr en undir sex. Linet tók á móti mér á hótelinu, ásamt Sam og John, en eftir smá spjall héldu þau sína leið. Um kvöldið var hellirigning, þrumur og eldingar og ég dundaði mér við lestur og sjónvarps- og tölvugláp.

Að lepja upp án gagnrýni - leiðari Fréttablaðsins

Í leiðara Fréttablaðsins fjallar Ólafur Stephensen um áhrif hæstaréttardómsins um myntlánin og lepur gagnrýnislaust upp ummæli Franeks Roswadowskis, fulltrúa Alþjóðagjaldeyrissjóðsins, um hvaða kostnaður leggist á ríkið ef hann verður staðfestur án nokkurrar verðtryggingar. Eini kostnaðurinn sem er nefndur er aukið hlutafé sem mögulega þurfi að leggja bönkunum til ef af þessu verður. Aukið hlutafé er ekki endilega kostnaður – það er líka fjárfesting. Það þýðir að ríkið mun eiga stærri hluta í bönkunum tveimur sem nú er að mestu leyti í höndum erlendra kröfuhafa. Þar að auki minnist hann ekki á þær auknu tekjur sem ríkið fær við að þessir peningar fara í umferð út í samfélagið í stað þess að fara í oftekna vexti.

Ég vil sanngirni - þegar hún hentar mér...

Áður en dómur hæstaréttar um myntlán féll man ég ekki eftir að neinn hafi haldið því fram að leiðrétta ætti myntlánin af því að kjör þeirra sem þau tóku væru mun lakari en þeirra sem tóku verðtryggð krónulán. Núna ganga menn fram, hver af öðrum; Kristinn Gunnarsson, Mörður Árnason og Gylfi Magnússon og vilja verðtryggja myntlánin, m.a. annars af því að ef skilmálarnir standi að öðru leyti muni kjör fólks með verðtryggð lán verða mun lakari en myntlánin. Skoðanabræður þeirra á blogginu birtast líka einn af öðrum og taka í sama streng án þess hafa nokkurn tímann skrifað stafkrók þegar hallaði á skuldara myntlána gagnvart skuldurum verðtryggðra lána. Þetta er eins og maðurinn sagði: "Ég vil sanngirni – þegar hún hentar mér." Auðvitað mega þessir menn hamast eins og þeir vilja, hæstiréttur er æðsta dómstig landsins og ekki er hægt að setja afturvirk lög til að breyta þessu.

Undirritaður hefur í gegnum tíðina talað fyrir inngripi stjórnvalda í myntlán þegar þau voru að sliga almenning og fyrirtæki í landinu. Lánveitendur þeirra, alla vega stóru gömlu bankarnir, voru virkir í að fella krónuna þannig að þessir pappírar sem nýju bankarnir tóku yfir voru alltaf gölluð vara – ef ekki lagalega, þá örugglega siðferðilega. Vinstri stjórnin á Íslandi valdi að grípa ekki inn í þessi mál. Ég treysti á að hún verði sjálfri sér samkvæm og grípi ekki inn í núna þegar almennir borgarar hafa réttinn sín megin. Og ef skynsamir menn eru við stjórn á lánastofnunum koma þeir nú með gott tilboð sem lágmarkar tap þeirra en bætir um leið skuldurum myntlána þjáningar undanfarinna mánaða. Hinn kosturinn er að útkljá alla óvissuþætti í gegnum hæstarétt - og það verður lánastofnunum ekki í hag.

 

Eru það bruðlarar sem velja lægstu vexti?

Pétur Blöndal tekur stórt upp í sig þegar hann ásakar þá tugþúsundir manna sem tóku myntlán um að hafa ekki sýnt ráðdeild og um áhættusækni. Fyrir utan þá staðreynd að bankarnir héldu þessum lánum að fólki sem hagkvæmum valkosti (og þeir áttu að heita sérfræðingarnir sem ósérfróður almenningur leitaði til) þá voru þetta lægstu vextir sem í boði voru og ef fólk vildi sýna varkárni og skoðaði gengisþróun undanfarinna ára, þá var ekkert í spilunum sem gaf tilefni til að halda að fyrir höndum væru slíkar hamfarir sem urðu. Þar með er Pétur líka að segja að meginþorri íslenskra fyrirtækjarekenda séu óráðssíumenn og áhættufíklar - en flest stærri lán til íslenskra fyrirtækja undanfarin ár hafa verið myntlán. Ég held, þvert á móti, að þeim sem hefur gengið vel í fyrirtækjarekstri hafa gert það vegna ráðdeildar og fyrirhyggju, vegna þess að þeir hafa alltaf leitað að ódýrustu kostunum - og þar með talið lægstu vöxtum.

Ákall um inngrip vegna myntlána

Núna tala fjármögnunarfyrirtæki um að þeir bíði eftir skilaboðum eða inngripi frá stjórnvöldum vegna hæstaréttardóms um myntkörfulán. Undirliggjandi er ósk um lög þar sem lögleg verðtrygging komi á lánin í stað þeirrar ólögmætu, þ.e. lánin hækki samkvæmt vísitölu auk vaxta. Stjórnvöld gripu ekki inn í þegar krónan féll og myntlánin ruku upp úr öllu valdi og lögðust með fullum þunga á lántakendur. Ef þau ætla að grípa inn í þessi mál núna til bjargar fjármögnunarfyrirtækjum sem veittu þessi ólöglegu lán eða bönkunum, þegar íbúðalánin fara sömu leið, þá er almenningur í landinu í djúpum skít - þá á hann enga málsvara lengur.